Fedora, Feutre, Filzhut, Fötr
Hangi dilde telaffuz etmek istediğinizden bağımsız, fötr şapkanın tarihi.
Aksesuarların gelgitli dünyasında şaşmadan yerinde duran fötr şapkaların tarih çizgisindeki başlangıcından önce eğer merakınız varsa diye genel bir etimoloji girizgahı için bir dakikanızı ayırınız. Vaktiniz kısıtlıysa diğer paragrafa şu an geçebilirsiniz. Eski Fransızcada ‘chapel’ olarak kayıtlara geçen şapka kelimesi köklerini malum, Latince’den alıyor. Latince’deki karşılığı ‘caput /kafa’ demek olan kelime inglizceye ‘cap’ olarak terfi ediyor. Tabii haliyle ‘cap’ Türkçe mealiyle kasket burada konu dışı. Latince’den Fransızca destekli İngilizce’ye geçiş yapmamızın sebebi, Fötr şapkanın ilk vaftizinin İngilizce’ye direkt geçmiş olması. Fedora, İngilizcenin yanında İtalyanca ve İspanyolca’da da aynı telaffuza sahip. Dilbilimden tarihe yatay geçiş yapabiliriz…
Küçük bir sanal araştırmanın ve farklı dillerdeki çapraz sorgunun ardından, fötr şapkaların başlangıcının ironik bir şekilde erkeklerin gardırobundan da varlığından hayli uzakta bir yerlerde başladığına şahit olabilirsiniz. Start noktamız tam olarak 1891 yılı, lokasyonumuz ise tiyatro yazarı Victorien Sardou’nun oyunlarından biri (ya da şu durumda en popüleri)… Sardou’nun oyununda, Art Deco’nun medarı iftiharı Alfons Mucha’nın ilhamı Sarah Bernhard için yazdığı prenses karakteri, perde açıldığında bugünün fötrüne benzer bir tasarımla seyirci karşısına çıkıyor. Bernhard’ın canlandırdığı prenses karakterinin adının Fédora Romanoff olması, bu noktada yeni şapka tasarıma bulunacak isim için hummalı bir çalışmayı es geçmeye yardımcı oluyor. Centilmenlik ve maskülenliğin popüler kültürdeki sembolü varlığına bir kadın vasıtasıyla, bir kadının başında kavuşuyor. Ve hatta sahnedeki tasarım, daha sonraları kadın hakları hareketinin sembolü haline geliyor.
Erkeklerin gardırobuna ancak 1924’te giren fötr’ün cinsiyetler arası geçişini Galler Prensi Edward gerçekleştiriyor. Ardından Ortadoks Yahudilerin katkısıyla siyah fötr şapkalar nihayet günlük kıyafetin vazgeçilmez aksesuarı haline geliyor. Ve tam bu noktada fötr şapkalar farklı alt kültürlerin sembolü olmak için hazırlanıyor. 1950’ye kadar gangsterlerin sembolü ve haliyle günlük kıyafeti olan fötr şapkalar, savaş sonrası dönemde deri ceketlerle beraber giyiliyor. 21. yüzyıla vardığımızda ise, hipsterların ve namı diğer Pitti Uomo erkeklerinin tekeline geçiyor. Tabii bu noktada Indiana Jones, Alain Delon, Frank Sinatra, Süleyman Demirel ve Jonny Depp’in de fötr şapkaya katkılarını es geçmemek lazım.
21. yüzyıldaki kullanım tekelinden bağımsız, fötr şapkalar her daim klasik statüsünde var olmaya devam ediyor. Bu noktada gardırobunuzun klasik tarafına katkıda bulunmak istediğinizde gideceğiniz en popüler ve kült isim Borsalino. Biraz daha az bilinir ve niş bir tarafa gitmek istediğinizde kısa bir araştırma ve olası bir e-bay açık arttırması sizi John Cavanagh’ın 20. yüzyılın başlarında New York’ta 50 sene boyunca elde ürettiği fötrlerinden birinin sahibi yapabilir. Bu sayede JFK’in stiline ortak olabilirsiniz. Yine aynı dönemlerde aynı lokasyonda ürettiği fötrleriyle meşhur The Knox Hat Company tercihleriniz arasında yer alabilir. Fötr kültürüne dahil olmak istediğinizde araştırmalarınızı satın almadan önce derin tutunuz. Dunlap, Dobbs, Stetson, Resistol, Mallory ve Portis’i arama motorunda araştırmadan açık artırmalara katılmayınız. Ve mümkünse fötrünüze rağmen hipster olmamaya çalışınız.