Onur Turu
Komplike Patek Philippe saatleri arasında yer alan rattrapante kronograf, alçakgönüllü spor aktivitelerinde zaman tutmak amacıyla geliştirilse de, aslında gerçek bir başarı timsali. Bu durumun, 5370 referans numaralı yeni ve seçkin örneği de, 1923’e uzanan yüksek saatçilik hikayesini devam ettiriyor.
Patek Philippe’in 175. yıldönümünde piyasaya sürdüğü saatler çok konuşuldu; her türlü tekrarlayıcı fonksiyona sahip olan Grandmaster Chime’ın Barok ihtişamı, artı incelikle işlenmiş çınlayan ve sıçrayan saat ibresi, çoklu skalaya sahip bir dakikalık kronograf ve gösterişli dünya saati/Ay’ın durumu göstergesi… Şimdiyse yalın Patek özelliklerine sahip bir saatle karşılaşmak, rahatlama gibi geliyor. Söz konusu, 5370 referans numaralı, zarif kıvrımlı bir kasa ve simsiyah minelenmiş kadran ile birlikte sunulan muhteşem rattrapante kronograf. Rattrapante kronografların yüksek fiyatlarını ve ne kadar nadir bulunduklarını göz önünde bulundurursak, Patek hayranlarının çoğu için bu saatler hayal olarak kalmaya devam edecek. Bu saat, 242 bin İsviçre frank’ı değerinde, ki bu da aslında birazdan açıklayacağımız nedenlerden ötürü komplikasyon bakımından Patek dahilinde esasen saatin başlangıç düzeyinde olduğunu gösteriyor.
Becerinin markaya özgü sembolü olan rattrapante kronograf, minute repeater ve daimi takvim kronografları ile birlikte sunuluyor. Geçtiğimiz Haziran ayında Sotheby’s New York’ta açık artırmaya sunulan gelmiş geçmiş en ünlü Patek Philippe saatlerinden biri de, 1923 yılında satılan, dünyanın ilk rattrapante kronografıydı. Bu parça için neredeyse 3 milyon dolar ödeyen alıcı, büyük ihtimalle Patek Philippe’in kendisiydi. Modern çağda etki bırakabilmek, herhangi bir markanın tarihî saatlerinden çok azına nasip olmuştur. Ama bu saat bunu hak ediyor çünkü hem rattrapante kronografların babası olma özelliği taşıyor, hem de Patek Philippe’in bir süre önce tamamı in-house üretim olan mekanizmalar serisi üretme kararının temelini oluşturuyor.
Patek Philippe’in 2005 yılında piyasaya sürülen ve 5959 referans numaralı ilk in-house kronografı, 1923’te üretilen saatin yeniden yorumlanmış hali. Bu nedenle de, günümüzün standartlarına göre oldukça küçük kalan 33 milimetrelik kasayla sunuluyor. 5959 son derece nadir bulunuyor fakat şu an CHR 27-525 olarak geliştirilen mekanizma, yastık şekilli çelik kasa 5950’de de kullanılıyor ve 5151 Grand Complication’ın baz kalibresi olma özelliği taşıyor. Bu saatlerin her biri 500.000 İsviçre frankı gibi yüksek meblağlara satılıyor ve piyasada nadir bulunuyor. Tam anlamıyla, saatçiliğin doruk noktasını temsil ediyorlar.
Koleksiyonerlerin taleplerini dikkate alırsak, Patek Philippe’in 2009 yılında çıkardığı çığır açan CH 29-535’i baz alan, daha sade ve kullanışlı bir şey üretmek oldukça makul görünüyor: 5370 referans numaralı saat işte tam da bu amaca hizmet ediyor.
Konu hakkında bilgisi olmayanlar için açıklayalım. Rattrapante kronograf, biri diğerinin üzerine yerleştirilen iki kronograf saniye ibresinden meydana gelir. Kronograf aktif edildiğinde ikisi birlikte hareket eder, alttaki ibre üsttekinin altında görünmez hale gelir, ancak başka bir butona basıldığında biri dururken diğeri çalışmaya devam eder. Butona tekrar bastığınızda, duran ibre anında diğerini yakalar ve bir kez daha durdurana kadar çalışmaya devam eder. Kronograf reset butonu iki ibreyi de sıfıra getirir.
İkili kronograf veya Fransızca’da yakalamak anlamına gelen ‘rattraper’ fiilinden türetilen rattrapante kronograf olarak adlandırılan bu fonksiyon, 1860’lı yıllarda spor müsabakalarında zamanlamayı ayarlamak amacıyla geliştirilmiştir. Fonksiyonun asıl amacı, daimi takvim veya minute repeater’dan daha az önem taşısa da, sahip olduğu komplike horolojik özellikler bakımından bu komplikasyonlarla birlikte anılır. Normal kronografın gerektirdiklerinin yanında, ekstra kolonlu çarkın, yalıtkan mekanizmanın, fren görevi gören pens sisteminin ve en ince ayarların yapılmasını zorunlu kılar.
Özellikle, iki saniye ibresinin, hareket ettikleri süre boyunca, birbirleriyle tamı tamına hizalanması, son derece maharet gerektirir. Saygıdeğer bir saatçinin QP’ye söylediği gibi, “Etrafta birçok rattrapante kronograf var ama bunların çoğu birbiriyle tamamen hizalanmıyor. Bu mekanizmaya çalışır haldeyken baktığınızda iki değil tek ibre görmeniz gerekiyor. Bunu başarmak ise çok zor. Belki de mükemmel şekilde gerçekleştirilmesi en zor olan komplikasyon.” Bu komplikasyonu cep saatinde yapmak başka; bunu bilekte taşımaya uygun olan boyutlara sığdırmak bambaşka. Haziran’da gerçekleşen satışı denetleyen Sotheby’s International Watch Division’ın başkanı Daryn Schnipper’ın araştırmasına göre, 1923 yılında üretilen saati iki ibreli yapmak, tek ibreli yapmanın %50 daha fazlasına mal olmuş. Bugünün ölçek ekonomisi ise daha hayret verici: 242.000 İsviçre frankına satılan yeni 5370, büyük kardeşi 5170 düz kronografın fiyatını üçe katlıyor.
Kol saatleri için geliştirilen rattrapante kronograf, 1923 yılında trend başlatmakta başarısız oldu. Savaş öncesi dönemin ardından, yalnızca birkaç örnekle ortaya çıkan bu saat, tek seferlik bir model gibi algılanmıştı. Örneğin, 1923 saatinin Juventus-Turin futbol kulübünün bir dönem başkanlığını yapan Attilio Ubertalli için yapıldığını doğrulayan Schnipper, “Henry Graves gibi biri tarafından sipariş edilmediyse bu saati yapmaya kimse yeltenmiyordu” diyor ve ekliyor, “Kendisi bu saati mesleki hayatında kullanmasa bile, bizim açımızdan spora yapılan bir jest niteliği taşıyordu. Patek Philippe, ‘Bakın, biz bunu yapabiliriz’ diyordu. Bu kadar küçük formatta rattrapante kronograf üretme fikri, devrim niteliğindeydi.” Patek Philippe, 1920 ve 1930’larda bir avucu dolduracak kadar rattrapante kronograf üretse de, komplikasyon ancak 1938 yılında spesifik olarak ‘1436’ referans numarasıyla formüle edildi. 1436’nın 1971 yılında üretimi durduruldu ve toplamda 200 adetten az üretildi. Patek koleksiyonerleri için neredeyse ilahi bir numara…
Serilerin tümünü birbiriyle ilişkilendiren faktör, içi tam tersi olan bir saatin, dışarıdan son derece ince ve sade görünmesidir. Bu görünüm, klasik 20. yüzyıl ortası kronografların tarzını belirlemiştir; yalın bezel, merkezin her iki yanında yer alan geniş iki adet altkadran ve kare şeklindeki kronograf butonları. Bu durum, Patek Philippe’te rattrapante kronograf mekanizmasını yeniden canlandıracak olan 5004 referans numaralı daimi takvim kronografın gösterişli görünüşüne tezattı. 1996 yılında piyasaya sürülen ve minimal ölçülerde üretilen 5004, Patek Philippe’in “grand complication” kavramını yeniden tanımladı fakat bunu yaparken Nouvelle Lemania kalibreyi örnek aldı. Patek Philippe, 2003 yılında in-house kronograf mekanizmaları üretmek üzere ayrı bir atölye kurdu. Ertesi yıl, efsanevi 1923 modelinin yeni versiyonu, 5959 referans numaralı saatlerde kullanıldı.
Markanın yepyeni, manuel kurmalı üst düzey bir mekanizma piyasaya sürmesi için dört yıl daha geçmesi gerekti. Her ne kadar yeniden düzenlediği Nautilus serisi için ilk entegre otomatik mekanizmasını 2006 yılında piyasaya sürse de… Söz konusu mekanizma CH 29-535, geleneksel kolonlu çark sistemine, yatay kavramaya ve aralarında dişli çarkların üzerinde optimal düzeyde tırnak tutuşu sağlayan parçalar ile kavrama ve kronograf arasında daha iyi penetrasyon ayarlaması sağlayan ögelerin de bulunduğu altı patentli inovasyona ev sahipliği yapan tam teçhizatlı bir parçadır. Peki, ne işe yarar? Onun sayesinde, saat, sakin ve pürüzsüz bir şekilde çalışıyor, butonlar kolayca hareket ediyor, ibrelerin mekanizması son derece hassas ölçüm yapıyor, ve tüm bunlar son derece tatmin edici. Klasik manuel kurmalı her kronograf mekanizması gibi bu da güzelce ve tıkır tıkır işliyor. Patek-severlerin sadece ufak bir şikayeti var: Marjinal bir şekilde merkezin altında yer alan ve aynısı 5370 için de geçerli olan altkadranların konumu.
Rattrapante kronograf hali ise tamamen kusursuz. Onunla ilk karşılaşmamız 5370 ile olmadı, 2011 yılında 5004 referans numaralı daimi takvim/rattrapante kronograf güncellendi, 5004 sonunda Lemania kalibreden kurtuldu ve 29-535 kronograf teknolojisine entegre edilirken aynı devrimci düşünce rattrapante saniye mekanizmasına da uygulandı. Özellikle rattrapante saniye maşasını kronograf çarkına bağlayan merkezi kamın kilit mekanizması yeniden tasarlandı ve bu da Patek Philippe’e göre rattrapante saniye ile kronograf çarkı arasındaki uyumu %75 oranında iyileştirdi. “Aradaki fark bu kadar önemli mi?” diye soruyorsanız, düz kronograf 5170 ile yeni rattrapante kronograf versiyon arasındaki aşağı yukarı 121.500 sterlinlik fiyat farkını gözetenler için önemli olabilir. Ama Patek Philippe koleksiyonerlerinin çoğu, birini alabilmekten ziyade bu fiyat farkını göze almayı tercih edecektir. Çalışan saati izlemek, horoloji açısından gerçek bir zafer olduğunu anlamaya yetiyor. Aynı şekilde 5370 referans numaralı saat de, saatçilik tarihindeki mükemmel hikayelerin ustaca getirilmiş bir devamı olarak algılanmalı.